บ่อเกิดแห่งทุกข์

พุทธดำรัสตอบ “ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ความเกิดขึ้นแห่งทุกข์เป็นไฉน
เพราะอาศัยจักษุและรูป จึงเกิดจักขุวิญญาณ
เพราผัสสะเป็นปัจจัยจึงเกิดเวทนา
เพราะเวทนาเป็นปัจจัยจึงเกิดตัณหา
เพราะอาศัยหูและเสียง....
เพราะอาศัยจมูกและกลิ่น....
เพราะอาศัยลิ้นและรส....
เพราะอาศัยกาย และโผฏฐัพพะ....
เพราะอาศัยใจและธรรม จึงเกิดมโนวิญญาณ

ความประชุมแห่งธรรม ๓ ประการเป็นผัสสะ เพราะพาผัสสะเป็นปัจจัยจึงเกิดเวทนา เพราะเวทนาเป็นปัจจัย จึงเกิดตัณหา.... นี้แล เป็นความเกิดขึ้นแห่งทุกข์....

ทุขนิโรธสูตร นิ. สํ. (๑๖๒)
ตบ. ๑๖ : ๘๖-๘๗ ตท. ๑๖ : ๗๙
ตอ. K.S. II : ๕๐